ANALECTA HYMNICA
3IEDII .EVI
IIYMN! I_NEItlTI.
Lit
urgische Hymnen
des
Mittelalters
h('rausgegel)cu
VOll
uido )laria Dreves,
Leipzig.
Fues's Verlag (R.
1888.
Reisland).
HYMN I INED! T I.
Liturgische Hymnen
des
Mittelalters
allS
handschrifllichen Breviarien, Antiphonalien
und Processionalien
herausgegcben
Guido Maria Dreves,
Leipzig'.
Fues's Verlag (R. Reisland).
1888.
-- 6 --
werken des 16. Jahrhundes entlehnt sind. Fiir die praktische
Fiirdenmg des hymnoloschen Studiums indes bleibt es sich
ziemlich gleich?filtig, ob ein Lied in einem immerhin seltenen
und nach Ort und Zeit schwer zu erreichenden Druckwerke sich
findet oder nicht findet. Ebenso gleich-ltig kann es sein, ob
tin Lied in diesem oder jeneln Werke, das jeden andern, nnr
keinen litterarhistorischen, geschweige denn spezifisch hymno-
logdschen Zweck verfolgt, mehr vergraben denn ans Licht ge-
zogen ist. Denn were miichte man es im Ernste zumuten, neben
der ohnehin ziemlich zemtreuten und nicht ganz leicht zu he-
herrschenden Fachlitteratur noch allen Werken des Ill- und Aus-
landes nachzuspiiren, in denen der eine oder andere sonst un-
bekannte Ilymnus Aufnahme gefunden. Ullter dieser Rticksicht
glaubte ich denl Zwecke nleiner Arheiten viillig zu entsprechen,
wenn ich die Hymnen, die ich in meinen handschrifllichen Quellen
fand, in den Samnllungen yon Daniel, Mone, Morel, Kehrein,
Dmnfril, l'eale, Trench, H;tgen, Roth u. a. 1) aufsuchte. Hymnen,
[lie hier fehlen, babe ich in lneine Sammlung atffgenonllnen,
unbektimmert darum, ob sie etwa in einenl Bande der Acta SS.
oder der Bibl. PP. sich finden. Ich habe nicht eimnal ex professo
nachgesucht, ob sie sich dort finden oder .nicht, der Meinung,
dafs der hierdm'ch erzielte Nutzen (in den meisten Fallen eine
blofse Schaustellung von Erudition) das 'ofse Opfer an o-ater
Zeit nicht verdiene. Dagegen babe ich mir allerdings Mtihe
gegeben, Bruchstticke oder sog. Divisiones von Hylnnen als solche
zu erkennen und auszuschliefsen. Sollte mir das nicht inlmer
gelungen sein, oder sollte ein veriinderter Hynmenanfang mich
in die h-re gefthrt haben, so wird mir derjenige leicht verzeihen,
tier die Schwierigkeit iihnlicher Recherchen kennt. Wird einmal
eines der vollstiindigen Verzeichnisse siimtlicher bisan im Druck
erchienenen H)annen, die von verschiedenen Seiten in Aussicht
gestellt sind, Thatsache geworden sein, dann wird eine strengere
Kontrolle ermiiglicht. Lieder, die in den vorgenannten Sanm-
lungen Vol'handen, babe ich mit nur zwei oder drei Ausnahmen
auch dann nicht aufgenommen, wenn sie daselbst vettimmelt
oder verderht oder aus sehr spiiten und ungeniigenden Quellen
Die Sammlungen yon Klemming und lIilchsack habe ich bei dem
einstweiligen Iangel jedes Registers nur wenig zu Rate ziehen kinnvn.
I.
DE DEO.
-- 33 m
Ecce dies instat multum venerabilis, in qua
Humano generi contigit impar honor.
Non est angelicae naturae tanta potestas
Unquam concessa, quanta datur homini.
Presbyteris tantum conceditur ista facultas,
Christi conficere corpus ut est hodie.
Praesens mysterium credentibus auget abunde
Et saris accumulat ad fidei meritum.
Currant Christicolae solemnia pervenerantes
3Iuneris magni mundus adesse modo.
Praesens ista dies designat tempus idem, quo
Discipulos pavit came suo Dominus.
ec miretur homo, quod summa potentia fecit,
Quae potuit verbo cuncta creare simul.
Nam transmutare miuus est quid in hoc vel in illud,
Quam totum mundum condere de nihilo.
Sancta tides confert his maxima, corde fideli
Omnia qui credunt, ut docet ecclesia.
Nam scriptura refert, patres fecisse stupenda
Contra naturam graft ferente fide.
'ulla tides merita capit hinc, ubi vis rationis
Certificans dubios experimentum dedit.
Hoc sacramento nos commemorare fatemur,
Quod mortem tule'it omnis creator homo.
Est quoniam quotiens tractaverit ista sacerdos,
Christus eum memorem praecipit esse sui.
Sub cruce, sub verbo natura novatur et aram
Panis honorificat atque cruor calicem.
Ecce tides quanta facit per verba locuta,
Ecce fit haec animae, quae modo carnis erat.
(uod surgens coelos ascendit haec tria sane,
Quale sacrificium vult cibus ille, notant.
Scilicet ut came moriatur, inde resurgat,
Ter quinis gradibus templa superna petat.
Sic memores passi, surgentis, ad astra meantis
De donis propriis munera Christo demus.
lon minus hoc placat, quam puer obtulit Abel
Quam quod Abram, quam quod rex sacrifexque Salem.
His tribus nititur variorum forma sacrorum,
Quae ratio, quae lex, quae sacra coena dedit.
Fac quoque nos et eos Deus esse perenniter illic,
Quo Cherubim, Seraphim nocte dieque clamant.
Miss. ms. Oxonien. amai 1384. Cod. Ionacen. 705. -- ,In festo Corpovis
Cha*isti ad pl'ocessionem tres clerici de superioa*i gradu in medio processionis
in cappis sea*icis dicant prosam."
Dreves, Hymni Inediti. 3
II.
DE BEATA.
3*
-- 45 --
8. Isaiae vox expresse 4. Yeni in lucern gentium,
Te nascituram de Jesse Immensa spes credentium,
Ut praedixiL generaris Ut sis salns moerentium
Atque oreris, stella marls. Ad regem cunctorum entium.
5. Laetificando flebiles
Et sublevando debiles
Per te nostra precamina
Sint laus et perennis gloria.
Hymn. ms. saec. 14/1. Cod. bibl. publ. Salisburgens. V 1 J. 201. --
Die vierten Zeilen mit 9 start 8 Silben.
63. De eonceptione BMV.
Ad Laudes.
3.
o
1. Mafia, Dei genitrix,
Succurre nobis miseris,
Ut pio tuo filio
Serviamus perpetuo.
2. Quo fugiemus, Domina,
Nisi ad re, piissima,
lIater misericordiae,
Tibi devotos protege.
Nos peccatores adjuva
Prece pin continua,
Ut quidquid mali fecimus,
Remittat tuns filius.
Ut expiatos sordibus
Reddat polorum sedibus,
Tibi vera sint gaudia,
Benigna virgo lIaria.
5. Gloria tibi, Domine,
Genitricis origine
Cure patre et sancto spiritu
In sempiterna saecula.
Brev. ms. Trebonens. saec. 15. Cod. Pragens. VI G 6. A. -- Brev. ms.
Pragens. IV F 4. saec. 15. B.
64.
1. 0 stella maris pmevia
Fluctus turbantes levia
Et navigantes crimine
Tuo salva munimine.
2. Flantem refrena fremitum
Hostis, exaudi gemitmn
Et fletum te colentium,
Solare luctus mentium.
De eoneeptione B)IV.
Ad Completorium.
3. Da potum salutiferum,
Statum vitae flctiferum,
Post mortem Dci fruitum,
Dulcem ejus intuitum.
4. Cui laus honor, victoria
In trinitatis gloria,
Unitatis essentia
Per saecula manentia.
Brev. ms. Trebonens. saec. 15. Cod. Pragens. VI F 20. -- 1, 3 navigan-
tes vielleicht statt natffragantes. -- 3, 1 Vielleicht portum
-- 57 --
,7. In transflxione BlV.
Ad Gompletorium.
1. 0 gloriosa domina, 5. bTec mirum, si sis anxia
Quae tua cruciamina,
Cum Barrabas dimititur
Et Christus poenas patitur.
2. Tuns tractatnr filins
Longe quam latro vilins.
Irrisus fert lndibria
Gente ,allatus impia.
3. Pastorem hen percntiunt,
Ores dispersae fugiunt
Te sola cure discipnlo
Manente snb pafibulo.
4. Beata matris iscera,
Transfixa crucis gladio,
Procurent nobis gandia
Post haec in coeli solio.
Visa crndeli furia,
Te sciens pnram virginem,
Christnm Deum et hominem
6. Jesu, hate de virgine
De mystico spiramine,
Qui mortem crucis pateris
Confossus plas asperis ;
7. Amore matris anxiae
ostrae parcas miseriae,
Suique fletus copia
Nos dncat ad coelestia.
8. Imperatrix clemenfiae,
Rorem in funde gratiae
In corda nostra arida,
Ut tibi fiant placita.
9. Sit laus, honor, devotio
Jesu Mariae filio,
Tenso crucis patibulo
Pro redimendo populo.
Brev. ms. Trebonens. 8aec. 1,5..Cod. Pragens. VI F 20- A. -- Antiph.
ins. Praedicatt. Cracuvien. s. sign. saec. '/t6. B -- Brev. Misnen. imp. Lipsiae
1.502. C. -- 2, 3 Mira et fert A. -- 8, 4 placida AB. -- b'tr. 9 fehlt B.
1. Gaude,
Cujus spes est in domino,
Plande mater in filio
Regnanti sine termino.
2. Ipsa, quae Christum gelmit.
Mortem devicit hodie
Et in came refloruit
Templum solis jnstitiae.
3. Ancilla quondam humilis
Nnnc snblimis in gloria,
Cui nnlla fuit similis
ec par erit alia.
4. Sonmo pacis dormierat
Sacro eruta corpore,
In spe caro qnieverat
Cure virgiaali decore.
88. In As.umptioue B}IV.
In 1. Vesperis.
fidelis concio, 5. Sponsns dilectam excitat,
Suam unicornis virginem.
Christus carnem suscitat,
In qna se fecit hominem.
6. Ave virgo, marls stella,
Verbi Dei sacrarium,
Salve snmmi regis cella,
Majestatis solium.
7. Aguosce, qui te diligunt,
Ut. quod credunt, hoc sentiant,
dui te patronam eligunt,
Spei fructum inveniant.
8. Gloria tibi. Domine,
Qni natus es de virgine,
Quam snscitat in gloria
Trinitatis potentia.
Cod. Graecens. (ol. 8ecovien.) 1247 saec. 1'2-.
Ill.
DE SANCTIS.
-- 89 --
153. In invenfione s. Antonii abbatis.
In Vesp. et Laud.
I. Exsultet coelum laudibus 5. Orans cinctus cilicio
Antonii solenmio,
Adsis nobis psallentibus,
Jesu, nostra redemptio.
2. Annis puer, sensu ,etus 6.
Antonius clarissimus,
Virgo prudens, locupletus
Dei fide, qua vivimus.
3. Perfectus esse cupiens 7.
Praedioam dat pretiu
Egenis, frui sitiens
Aeterna coeli gloria.
4. Eremum petit devium, 8.
Fugiens turmas hominum,
Te semper habens praevium..
Jesu, corona virginum.
Brev. ms. Palatin. Vind-b. 1945. anni
.aec. 15. Cod. bibl. Hossianae s. sign. B.
Membra domabat tenera,
Flens meretur jejunio
Aeterna Christi munera.
Superatur versutia
Daemonis per Antonium,
Protectum tua gratia,
Christe, redcmptor om-
nium.
Antoni, fuga vitia,
Hostis fugator callidi,
Ducat nos tua gratia
Ad coenamagniprovidi.
Laus, honor, virtus, gloria,
Impcrium et dignitas
Tibi sit, regens omnia
0 lux beata trinitas.
1420. A. -- Brev. ms. Francisc.
3, 1 Praefactus esse B. -- 3, 3 Egens frui scicns B. -- 5, 3 meretur
ichlt B. -- 7, 3 tua feh|t B.
154.
In inventione s. Antonii erem.
Ad locttu-num.
1. Tanti viri solemnio 5.
Jubilemus divinitus,
Super nostro consoVtio
Veni, creator spiritus.
2. Vulneratus daemonibus 6.
Pergens iter per asperum,
Solatur tuis vocibus,
Conditor alme siderum.
3. Expers litteris sapiens, 7.
Yincit vates scientiae,
Signo tuo se muniens,
Magne Deus potentiae.
4. Doeens eum tugurium 8.
Pauli ferre teterrime,
His eorvo mittis prandium,
Lueis creator optime.
Brev. ms. Palat. Vindob. 1945 anni
Strophcn AntSnge bekannter Hymnen.
Cadaver Pauli fletibus
Sepelit egens sarculi
Missis a te leonibus,
Jesu, salvator saeculi.
Felix pater Antonius
Coelos conscendit hodie,
Suscepit eum obvius
Splendor paternae gioriae.
Antoni, pater hagie,
Coelesti fulgens gloria,
Donet per te rex gloriae
Beata nobis gaudia.
Patri sit laus et filio
Paraclitoque flamini
Quem laudat coeli solio
Iste confessor Domini.
1420. -- Die letzten Zeilen der
-- 127 --
229. De sancta Dorothea.
1. Festum nunc celebre colamus hodie,
lIelodum gloriae pangamus sobrie,
Canlica sonora, neumala decora
Vox promat citharea.
2. Conscendat jubilans hymnus ad aelhera
Coelorum, elimans crimina vetera,
Veniam implores corrigendo mores,
0 dulcis Dorothea.
3. ldola destruis, cellula virtutis,
Gentiles instruis, regula salutis,
Per re, virgo bona, sororum corona
Fulcitur gemmis aurea.
4. Urunt flammivomae mamillas faculae,
Carnem fuscinulae laceranl ferreae,
Fortiter caeditur, acriter teritur
Facies fuste rosea.
5. De viridario rosas horatio
lIittis orario vitae solario
Errantem allieis, damnatum eruis
A neee sic tartarea.
6. Oramus, domina, reprine noxia,
lIorbos elimina, cicatrices sana,
Da flere scelera, et cum angelica
Laetari semper chorea.
7. Praestet hoc trinitas veraque unitas,
Pater et filius, ahnus paraclitus,
Simplex essentia, regens viventia,
Cui serviunt aethera.
Brev. ms. S. Floriani XI 386 saec. 15. A. -- Brev. ms. S. Flm l:mi XI
409. saec. 15. B. -- Brev. ms. Mellicense 992 saee. 15. C. -- Brev. ms.
Seeoviense saec. 15. Cod. Graecens. 1,556. D.
1, 1 Festum quam celebre 12. -- 4, 3 teritur fehlt A. -- 4, 4 fasce
rosea A. -- 7, 3 Simplex cui serviunt aethera A. -- 7, 4 Per saeculorum
saecula A. -- Vgl. Morel 395.
23{I. De sauclo Edmundo.
Ad Vesperas.
1. Jam Christus, dator munerum, 2. Solemnis surgit hodie
blunus Edmundo gloriae In Edmundi praeeonium
Dedit in locum siderum l'ovae dies laetitiae
lIutans lacum miseriae, l'ovum darts mundo gaudium.
-- 157 --
5. Peccati pressos cumulo 6. Vesro dentur precamine
De hoc mundi ergastulo lgobis virtutes animae,
Ad patriam nos exsules In ultimo examine
Transferte, sancti praesules. Vita coeli cum agmine.
7. Doxa patri, laus filio,
Honor pneumati hagio,
Et tn parentis sophia,
Sother, salva nos, 5Iessia.
Brev. ms. Brixinense 8aec. 15. Cod. sere. Brixin. s. sign. A. -- Cod.
Oeuipontan. 783 saec. 15. B. -- Brev. Brixinense imp. Augustae 1467. C. --
5, 1 annulo B; tumulo A.
2;;. In nativitate s. Jh.'lmds B.
1. Deus salus credentium, 4. Hic namque dignus exstitit
(uem nulla vox mortalium
Laudare digne sufficit,
Nostris fare concentibus.
2. In hac die praecipue,
qua r, atus esse creditur
Tuus Johannes praevius
Ac praeco sacratissinms.
3. (Juem dum teneret obsitum
Maternus adhuc uterus,
5Iotu sui corpusculi
Te nuntiavit affore.
Sacro Dei praeconio,
Natos quod inter conjugam
Non esset illo celsior.
0 quanta mundo gaudia
Praecursor iste detulit,
Cure dixit: orbis crimina
Agnus jam venit tollere.
In cujus ortu gaudiis
Mundus repletur maximis,
Hoc nos ab omni crimine
Deus praecante liberet.
7. Deo patri sit gloria
Ejusque soli filio
Cure spiritu paraclito
Nunc et per omne saeculum.
Brev. ms. S. Georgii saec. 14. Cod. Pragens. VI F 12. A. -- Brev. ms.
Pragense XII G 11 a saec. 14. B. -- Brev. ms. Pragense XIII C 1 b saec.
14. C. -- Brev. ms. ,S. Nicolai saec. 15. Clm. Monarchs. 1614. D.
,In conceptione beatissimi Johannis baptistae." D -- 2, 2 Sicut
ctuceptus creditur D. -- 3, 1 qui dum haberet D. -- Str. 4 u. 5 verstellt D. --
4, ;5 Natusque D; inter conjuges A; conjugium B. -- 5, 3 Cum toti orbis D. --
6, l (uibus conceptus gaudiis D. -- 6, 3 Haec nos AD.
29.
1. Salve Johaunes, nomine
Prasago Dei gratia,
Felix felici omine
Divina de dementia.
2. Ultra legem nascentium
;rtum praecurris gaudio,
Drum salutas omnium
Clausus in matris gremio.
In natiitate s. JohamSs B.
3. De sterili non sterilis
Prodis proles magnifica,
Prolis pater mirabilis
Effectus vita coelica.
4. In coetum apostolicum
Tui translati iilii,
Patrem probant mirificum
Doctorem evangelii.
-- 233 --
2. Conscendit cathedram praesul Servatius,
I)um pronum advenam erigit angelus,
Pastoris virgulam porrigens sedulus,
Fit payor piis mentibus.
3. Qui scandens limina Petri apostoli
Fundens precamina pro vita populi,
Propter so]amina dona c]avigeri
Accepit clavem coelicam.
4. Oramus, Domine, pater egregie,
Servafi, subditos protege famulos,
e nos daemonia obruant impia
Dimergant vel in inferos.
5. Ut cum flamivoma nube revertitur
Christus et crimina igne ulciscitur,
Tuis precatibus nostris reatibus
Impetres indulgentiam.
6. Praesta hoc, genitor optime maxime,
Hoc tu, nate Dei et bone spiritus,
Regnans perpetuo fulgida trinitas
Per cuncta pie saecula.
Chn. Monacens. (ol. S. Emmerami) 14926 saec 15. Mit Mel. des .tamm-
liedes.
439. De sacto Servatio.
Ad Nocturnum.
1. Jesu, nostm redemptio,
Adstantum te devotio
Collaudat, qui Servatio
Tantam donasti gratiam.
2. Hic solus post apostolos,
I)um instruebat populos,
Linguis sonabat omnium
Per suae vocis organum.
3. Pastus altaris epu]o
Jejunus mansit sedulo,
li fratrum eum caritas
Cogeret vel infirmitas.
4. I)um capit hunc rex Attila,
Stertenti servit aquila,
Alternis umbram gcnerans
A]is et aestum temperans.
5. Tibi patrique gloria
Cum sancto sit spiramine
In summa coeli curia
lgunc et per cuncta saecula.
Clm. Monacens. (ol. S. Emmerami) 14926. saec. 15. mit Mel. -- Fit porta
Christi pervia.
235 --
7. Regi pio laudes dcmus
Propter Christi gloriam
Et cure ipso imploremus
Peccatorum veniam,
Ut sic laeti valeamus
Adipisci gloriam.
Brev. ms. Frisingense saec. 1.5. Clm. Monacens. 19283.
442.
1. Beata nobis gaudia
Sigismundi industria
Orante sancta Maria
blobis impetret, Eia.
2. Beati viri munere
Qui juste posset vivere
Delictaque corrigere,
Hic coelum posset scandere.
De san'to Sigismundo.
Ad Completorium.
3. Sic Deum semper amavit,
Ecclesias x isitavit,
Divitias posttergavit
Et pauperibus donavit.
4. Sigismundi devotio
Plaudat cleri solemnio
Et Agaunensis legio
Psallat cure magno gaudio.
5. Laus et honor patri pio
Ejusque soli filio
Cure spiritu paraclito
Et nunc et in perpetuum.
Brev. ms. Frisingense saee. 15. Clm. Monaccns 19283.
443. De ss. Sixto et Simmicio.
I. Adest sacrata praesulum
Festivitas illustrium,
Confessione cordium
tui respuerunt saeculum.
2. Quorum colentes annuam
Festivitatem propriam
Ipsos preeamur cernui,
Ut nostra mundent crimina
3. Oratione sedula
Votisque nostrils subditis
Nobis det indulgentiam
Eorum intercessio.
4. Praesta, pater piissime
Patrique compar unice,
Cure spiritu paraclito
Regnans per omne saeculum.
Psalt. c. hymn. ms. Bremense b 109 saec. 14h5. A. -- Brev. Bremense
imp. Coloniae 1486. B.
-- 248 --
5. Christi dulcis o athleta,
Te devote poscimus,
e nos morris tangat meta,
Dele, quod deliquimus,
Turbinis exhauri freta,
Quae nunc navigavimus.
6. Offer nobis bonitatem,
Disciplinam Domini,
Vitam mundam, sanctitatem,
Summo junge numini,
Tuo per fe|icitatem
Supl)licamus nomini.
7. Ut post vitam temporalem,
Brevem et instabilem,
Habeamus consodalem
Te patrem amabilem,
Apud Deum commensalem
Coeli venerabilem.
8. Deus, nobis hoe dignare
Ob amorem praesulis
Udalrici, pater, dare,
Fili Dei, parulis,
Pneuma sacrum, nos beare
Sacris velis formulis.
Cod. ms. Sc-torum Vindobonens. 53 c 7 anni 1346. mit Mel. -- I, 4
Plebs in siaat
469.
1 Scilicet dignum beatis
Cixibus spectaculum,
0bviam dum surgit illis
Albicans exercitus,
Et novis fulgens trophaeis
Coetus adstitit Deo.
2. Gaudet aether et phalanges
Dant sacrae pium me|os,
lIartyres suas sodales
Virginesque, dum suas
Filias rex et sorores
Virgo mater suscipit.
3. Angeli canunt beatis
Tot repletis sedibus,
Hostis at frendet petentes
Dum sibi notas donms
Et suas sponsi coronas
Cernit a sponso dad.
De sancta [r.nla.
Ad Laudes.
4. Vos at, o beata turma,
Seu placet vos sidera,
Sire reginas micantes,
Seu columbas, turtures,
Sive sponsi margaritas,
Sive dici lilia.
5. Festa dum vestris triumphis,
Dum sacros damus dies,
Sentiat grex iste, vestro
Vota quae sponso facit,
Esse grata facta per vos
Impetrato munere.
6. Vota nostra, quae videtis
In beato lumine,
Dulce si conferte moestis
Chrisma pinguis gratiae,
Luce functis at diescat
Lux perennis gloriae.
7. Hoc per has da, factor orbis
Tu, lue proles virginis
Spiritusque sel)tiformis
Ex utroque par Deus,
Cui decus, laus atque virtus
Post et ante saecula.
Antiph. ms. Plagense s. sign. saec. 16. -- Mel.: Urbs beata.
! I
I
THE INSTITUE OF MEDIAEVAL STUD:r
59 QUEEN'S PARK GRESCEIT
TORONTO -- 5, CANADA